-
1 reddo
red-do, dĭdi, dĭtum, 3 (old fut. reddibo = reddam, Plaut. Cas. 1, 41; id. Men. 5, 7, 49, acc. to Non. 476, 27; id. Fragm. ap. Non. 508, 9; pass. reddibitur, id. Ep. 1, 1, 22), v. a.I.Lit., to give back, return, restore (freq. and class.;(β).syn. restituo): reddere est quod debeas ei cujus est volenti dare,
Sen. Ben. 7, 19, 2:ut mihi pallam reddat, quam dudum dedi,
Plaut. Men. 4, 2, 109; 4, 3, 5; cf.:potes nunc mutuam drachmam dare mihi unam, quam cras reddam tibi?
id. Ps. 1, 1, 84;so corresp. to dare,
id. ib. 1, 1, 89; id. Stich. 4, 1, 42:quid si reddatur illi, unde empta est,
id. Merc. 2, 3, 83; id. Men. 3, 3, 21 sq.; Ter. Ad. 5, 9, 24 sq. et saep.; cf.the foll.: ea, quae utenda acceperis, majore mensurā, si modo possis, jubet reddere Hesiodus,
Cic. Off. 1, 15, 48;so corresp. to accipere,
id. Lael. 8, 26; 16, 58; id. Rep. 2, 5, 10; Sen. Ben. 1, 1, 13:accipe quod nunquam reddas mihi,
Hor. S. 2, 3, 66; Verg. G. 4, 172; id. A. 8, 450 et saep.:si quid ab omnibus conceditur, id reddo ac remitto,
I give it back and renounce it, Cic. Sull. 30, 84: Th. Redde argentum aut virginem. Ph. Quod argentum, quam tu virginem, me reposcis? Plaut. Curc. 5, 2, 14:ut (virginem) suis Restituam ac reddam,
Ter. Eun. 1, 2, 67;so with restituere,
Liv. 3, 68 al.; cf.:reddere alias tegulas, i. e. restituere,
Plaut. Most. 1, 2, 29: obsides, Naev. ap. Non. 474, 19; so Caes. B. G. 1, 35; 1, 36; 6, 12:captivos,
id. ib. 7, 90; Liv. 26, 50:ho mines,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 7 al.:corpora (mor tuorum),
Verg. A. 11, 103; cf. id. ib. 2, 543:equos,
Cic. Rep. 4, 2, 2; Suet. Aug. 38:suum cuique,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:hereditatem mulieri,
id. Fin. 2, 18, 58:sive paribus paria redduntur,
i. e. are set against, opposed to, id. Or. 49, 164:nosmet ipsos nobis reddidistis,
id. Red. in Sen. 1, 1:redditus Cyri solio Phraates,
Hor. C. 2, 2, 17:reddas incolumem, precor,
id. ib. 1, 3, 7:ut te reddat natis carisque,
id. S. 1, 1, 83:redditus terris Daedalus,
Verg. A. 6, 18; cf.:patriis aris,
id. ib. 11, 269:oculis nostris,
id. ib. 2, 740:tenebris,
id. ib. 6, 545:sed jam urbi votisque publicis redditus,
Plin. Pan. 60, 1:ex magnā desperatione saluti redditus,
Just. 12, 10, 1:quin tu primum salutem reddis, quam dedi,
Plaut. Bacch. 2, 3, 11:operam da, opera reddibitur tibi,
id. Ep. 1, 1, 22; so id. Men. 4, 2, 101: cum duo genera liberalitatis sint, unum dandi beneficii, alterum reddendi, demus nec ne, in nostrā potestate est;non reddere viro bono non licet,
Cic. Off. 1, 15, 48; so Sen. Ben. 1, 1 sq.; and cf. Plaut. Pers. 5, 1, 10:redde his libertatem,
id. Poen. 5, 4, 17; so,Lyciis libertatem ademit, Rhodiis reddidit,
Suet. Claud. 25:patriam,
Liv. 5, 51 fin.:sibi ereptum honorem,
Verg. A. 5, 342:conspectum,
id. ib. 9, 262 al.:se ipse convivio reddidit,
betook himself again to the banquet, returned, Liv. 23, 9 fin.:quae belua reddit se catenis,
Hor. S. 2, 7, 71:se reddidit astris,
Sil. 4, 119; so,lux terris,
Verg. A. 8, 170:se iterum in arma,
id. ib. 10, 684.—Poet., with inf.:(γ).sua monstra profundo Reddidit habere Jovi,
Stat. Th. 1, 616.—Absol. (rare and poet.), of a river:II.sic modo conbibitur, modo Redditur ingens Erasinus,
is swallowed up... reappears, Ov. M. 15, 275. —Transf.1.To give up, hand over, deliver, impart, assign; to yield, render, give, grant, bestow, pay, surrender, relinquish, resign (syn.:b.trado, refero): Cincius eam mihi abs te epistulam reddidit, quam tu dederas,
Cic. Att. 1, 20, 1; so,litteras (alicui),
id. ib. 2, 1, 1; id. Fam. 2, 17, 1:litteras a te mihi reddidit stator tuus,
id. ib. 2, 1, 1; Caes. B. C. 1, 1; 2, 20; 3, 33; Sall. C. 34, 3; cf.mandata,
Suet. Tib. 16:pretium alicui pro benefactis ejus,
Plaut. Capt. 5, 1, 20:hoccine pretii,
id. As. 1, 2, 2; cf.:praemia debita (along with persolvere grates),
Verg. A. 2, 537:cetera praemia (with dare),
id. ib. 9, 254:primos honores,
id. ib. 5, 347:gratiam alicui (for the usual referre gratiam),
Sall. J. 110, 4:reddunt ova columbae,
Juv. 3, 202:obligatam Jovi dapem,
Hor. C. 2, 7, 17:o fortunata mors, quae naturae debita, pro patriā est potissimum reddita,
Cic. Phil. 14, 12, 31; cf.:vitam naturae reddendam,
id. Rep. 1, 3, 5; so, vitam. Lucr. 6, 1198:debitum naturae morbo,
i. e. to die by disease, Nep. Reg. 1 fin.:lucem,
Ov. Tr. 3, 3, 35:ultimum spiritum,
Vell. 2, 14, 2; cf. id. 2, 22, 2; 2, 35 fin.;2, 87, 2: animam caelo,
id. ib. 123 fin.; cf.animas (with moriuntur),
Verg. G. 3, 495:hanc animam, vacuas in auras,
Ov. P. 2, 11, 7:caute vota reddunto,
to pay, offer, render, Cic. Leg. 2, 9, 22; so,vota,
Verg. E. 5, 75; Just. 11, 10, 10:tura Lari,
Tib. 1, 3, 34:liba deae,
Ov. F. 6, 476:fumantia exta,
Verg. G. 2, 194; Tac. H. 4, 53; cf.:graves poenas,
i. e. to suffer, Sall. J. 14, 21:promissa viro,
Verg. A. 5, 386 al.:tibi ego rationem reddam?
will render an account, Plaut. Aul. 1, 1, 6; so,rationem,
id. Trin. 2, 4, 114; Cic. Tusc. 1, 17, 38;v. ratio: animam a pulmonibus respirare et reddere,
to give off, exhale, id. N. D. 2, 54, 136; cf.:ut tibiae sonum reddunt,
give forth, Quint. 11, 3, 20; so,sonum,
id. 9, 4, 40; 66; Sen. Ep. 108; Hor. A. P. 348:vocem,
Verg. A. 3, 40; 7, 95; 8, 217 (with mugiit); Hor. A. P. 158:stridorem,
Ov. M. 11, 608:murmura,
id. ib. 10, 702:flammam,
Plin. 37, 2, 11, § 36 et saep.; so,alvum,
Cels. 2, 12, 2:bilem,
id. 7, 23:sanguinem,
to vomit, Plin. Ep. 5, 19, 6 (just before:sanguinem rejecit): urinam,
Plin. 8, 42, 66, § 165:calculum,
id. 28, 15, 61, § 217:catulum partu,
Ov. M. 15, 379; cf.so of parturition,
id. ib. 10, 513; id. H. 16, 46:fructum, quem reddunt praedia,
yield, produce, Ter. Phorm. 4, 3, 75; Ov. P. 1, 5, 26; Col. 2, 16, 2; Pall. Febr. 9, 4; Plin. 18, 9, 20, § 87; cf. Tib. 2, 6, 22; Quint. 12, 10, 25:generi nostro haec reddita est benignitas,
is imparted to, Plaut. Stich. 1, 3, 27; cf.: nulla quies est [p. 1539] Reddita corporibus primis, Lucr. 2, 96. — Hence, poet., redditum esse, in gen., = factum esse, esse:una superstitio, superis quae reddita divis,
which is given, belongs to the gods, Verg. A. 12, 817:quibus et color et sapor una reddita sunt cum odore,
Lucr. 2, 681; cf. id. 2, 228 Munro ad loc.; Juv. 1, 93; Orell. ad Hor. Ep. 2, 1, 216:neque iis petentibus jus redditur,
is dispensed, granted, Caes. B. G. 6, 13:alicui jus,
Quint. 11, 2, 50; cf.:alicui testimonium reddere industriae,
id. 11, 1, 88:quod reliquum vitae virium, id ferro potissimum reddere volebant,
to yield, sacrifice, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:quibus ille pro meritis... jura legesque reddiderat,
had conferred upon it the power of self-jurisdiction, Caes. B. G. 7, 76; cf Liv. 9, 43, 23 Drak.:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14:conubia,
to bestow, grant, id. 4, 5:peccatis veniam,
Hor. S. 1, 3, 75:nomina facto vera,
to call by the right name, Ov. Tr. 3, 6, 36.— Hence,Jurid. t. t.:2.judicium,
to appoint, grant, fix the time for a trial, Ter. Phorm. 2, 3, 57; Caes. B. C. 2, 18; Quint. 7, 4, 43; Tac. A. 1, 72:jus,
to administer justice, pronounce sentence, id. ib. 6, 11; 13, 51; id. H. 3, 68; id. G. 12; Suet. Vit. 9 et saep.—To give up, yield, abandon to one that which has not been taken away, but only threatened or in danger:3.Thermitanis urbem, agros legesque suas reddere,
Cic. Verr. 2, 2, 37, § 90 ( = relinquere, id. ib. 2, 2, 36, §88): Orestis leges suae redditae,
left undisturbed, Liv. 33, 34, 6; 9, 43, 23 (cf. restituere); 29, 21, 7.—To give back, pay back; hence, to take revenge for, punish, inflict vengeance for:4.per eum stare quominus accepta ad Cannas redderetur hosti clades,
Liv. 24, 17, 7:reddidit hosti cladem,
id. 24, 20, 2:redditaque aequa Cannensi clades,
id. 27, 49, 5.—To give back in speech or writing, i. e.a.To translate, render (syn.:b.converto, transfero): cum ea, quae legeram Graece, Latine redderem,
Cic. de Or. 1, 34, 155:verbum pro verbo,
id. Opt. Gen. 5:verbo verbum,
Hor. A. P. 133; cf. Ov. Tr. 5, 7, 54.—To repeat, declare, report, narrate, recite, rehearse (freq. in Quint.):c.ut quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis iisdem redderet, quibus cogitasset,
Cic. Brut. 88, 301; cf. Quint. 10, 6, 3:sive paria (verba) paribus redduntur, sive opponuntur contraria,
Cic. Or. 49, 164:reddere quae restant,
id. Brut. 74, 258:tertium actum de pastionibus,
Varr. R. R. 3, 17, 1:nomina per ordinem audita,
Quint. 11, 2, 23:causas corruptae eloquentiae,
id. 8, 6, 76:quid cuique vendidissent,
id. 11, 2, 24:dictata,
to repeat, rehearse, Hor. Ep. 1, 18, 14; id. S. 2, 8, 80:carmen,
to recite, deliver, id. C. 4, 6, 43:cum talia reddidit hospes,
Ov. M. 6, 330; Lucr. 2, 179:causam,
id. F. 1, 278:insigne exemplum suo loco,
Tac. H. 4, 67.—To answer, reply ( poet.):5.veras audire et reddere voces,
Verg. A. 1, 409; 6, 689:Aeneas contra cui talia reddit,
id. ib. 10, 530;2, 323: auditis ille haec placido sic reddidit ore,
id. ib. 11, 251 et saep.; cf.responsa,
id. G. 3, 491:responsum,
Liv. 38, 9; 3, 60; Verg. A. 6, 672.—To give back or render a thing according to its nature or qualities; to represent, imitate, express, resemble ( poet. and in post - Aug. prose):6.quas hominum reddunt facies,
Lucr. 6, 812:faciem locorum,
Ov. M. 6, 122; 7, 752:lux aemula vultum Reddidit,
gave back, reflected, Stat. Achill. 2, 191:formam alicujus,
Sil. 3, 634:et qui te nomine reddet Silvius Aeneas,
Verg. A. 6, 768; cf.:jam Phoebe toto fratrem cum redderet orbe,
Luc. 1, 538:paternam elegantiam in loquendo,
Quint. 1, 1, 6; 6, 3, 107; cf.:odorem croci saporemque,
i. e. to smell and taste like saffron, Plin. 36, 23, 55, § 177:imaginem quandam uvae,
id. 34, 12, 32, § 123:flammam excellentis purpurae et odorem maris,
id. 35, 6, 27, § 46:Apelleā redditus arte Mentor,
Mart. 11, 10, 2.—To give back, return a thing changed in some respect:7.senem illum Tibi dedo ulteriorem lepide ut lenitum reddas,
Plaut. Bacch. 5, 2, 31; cf.:quas tu sapienter mihi reddidisti opiparas opera tua,
id. Poen. 1, 1, 4.— Hence, in gen.,To make or cause a thing to be or appear something or somehow; to render (very freq. and class.; cf.:facio, redigo): reddam ego te ex ferā fame mansuetem,
Plaut. As. 1, 2, 19; id. Capt. 4, 2, 42:eam (servitutem) lenem reddere,
id. ib. 2, 5, 1: tutiorem et opulentiorem vitam reddere, Cic. Rep. 1, 2, 3:haec itinera infesta reddiderat,
Caes. B. C. 3, 79:aliquem insignem,
Verg. A. 5, 705:obscuraque moto Reddita forma lacu est,
dimmed by the disturbance of the water, Ov. M. 3, 476:homines ex feris et immanibus mites reddidit et mansuetos,
Cic. Inv. 1, 2, 2: omnes Catilinas Acidinos postea reddidit, has made all the Catilines seem to be Acidini, i. e. patriots, in comparison with himself, id. Att. 4, 3, 3:aliquid perfectum,
Plaut. As. 1, 1, 109:aliquid effectum,
to accomplish, id. Ps. 1, 3, 152; 1, 5, 116; 5, 2, 14:omne transactum,
id. Capt. 2, 2, 95:actum,
id. Trin. 3, 3, 90:dictum ac factum,
Ter. Heaut. 4, 5, 12.— With ut and subj.:hic reddes omnia Quae sunt certa ei consilia incerta ut sient,
Ter. And. 2, 3, 15.— Pass. = fieri scripsit fasciculum illum epistularum totum sibi aquā madidum redditum esse, Cic. Q. Fr. 2, 12, 4; Just. 16, 4, 6; 22, 7, 2:per sudorem corpus tantum imbecillius redditur,
Cels. 3, 3, 19; cf. Just. 29, 4, 3; 42, 5, 4; 44, 1, 10; Flor. 3, 5, 17; Val. Max. 4, 3 prooem.; Lact. 4, 26, 33. -
2 red-dō
red-dō didī, ditus, ere. I. To give back, return, restore: scripsit ad te, ut redderes: alqd tibi, T.: Accipe quod numquam reddas mihi, H.: si quid ab omnibus conceditur, id reddo ac remitto, I give it back and renounce it: vobis amissa, L.: obsides, Cs.: follibus auras Accipiunt redduntque, take in and expel, V.: mulieri hereditatem: Redditus Cyri solio Phraates, H.: oculis nostris, V.: non reddere (beneficium) viro bono non licet: se convivio, return, L.: se catenis, H.: Teucrūm se reddat in arma, exposes, V.: Sic modo conbibitur, modo... Redditur ingens Erasinus, is swallowed up... reappears, O.: (Daedalus) Redditus his terris, on his return, V.—To utter in response, make in answer: veras audire et reddere voces, return, V.: Aeneas contra cui talia reddit, answered, V.: responsum, L.—To render, translate, interpret: quae legeram Graece, Latine reddere: verbum pro verbo: verbum verbo, H.—To render, represent, imitate, express, resemble: faciem locorum, O.: et qui te nomine reddet Silvius Aeneas, i. e. shall bear your name, V.—To make to be, cause to appear, render, make: quam (civitatem) ille inlustrem reddidit: itinera infesta, Cs.: Quem insignem reddidit arte, V.: obscuraque moto Reddita forma lacu est, made indistinct, O.: omnīs Catillinas Acidinos postea reddidit, made patriots in comparison: dictum ac factum reddidi, i. e. no sooner said than done, T.: hic reddes omnia ei consilia incerta ut sient, T.: fasciculum sibi aquā madidum r<*>itum esse.—To pay back, revenge, requite, p<*>sh, take satisfaction for: per eum stare quo minus accepta ad Cannas redderetur hosti clades, L.: reddidit hosti cladem, L. II. To give up, hand over, deliver, impart, assign, yield, render, give, grant, bestow, surrender, relinquish, resign: mihi epistulam: litteris a Caesare consulibus redditis, Cs.: ut primi Salio reddantur honores, V.: reddita gratia (i. e. relata), S.: reddunt ova columbae, Iu.: obligatam Iovi dapem, H.: mors pro patriā reddita: morbo naturae debitum, i. e. to die by disease, N.: hanc animam vacuas in auras, O.: caute vota reddunto, pay: fumantia exta, V.: gravīs poenas, i. e. suffer, S.: reddi viro promissa iubebant, to be awarded, V.: rationem, render an account: animam a pulmonibus reddere, exhale: sonum, give forth, H.: vox reddita, uttered, V: catulum partu, O.: Fructum, quem reddunt praedia, produce, T.: Una superstitio, superis quae reddita divis, which belongs to the gods, V.: tunicam servo, Iu.: neque his petentibus ius redditur, is granted, Cs.: quod reliquum vitae virium, id ferro potissimum reddere volebant, sacrifice: Thermitanis urbem, agros, i. e. leave unforfeited: (civitati) iura legesque, home-rule, Cs.: tribus populis suae leges redditae, independence was recognized, L.: conubia, to grant, L.: Peccatis veniam, H.: Nomina facto vera, call by the right name, O.: magistratūs adi, Iudicium ut reddant tibi, grant you a trial, T.: iudicia in privatos reddebat, assumed jurisdiction in civil actions, Cs.: ius, to give judgment, Ta.—To repeat, report, narrate, recite, rehearse: ea sine scripto verbis eisdem: sive paribus paria (verba) redduntur, sive opponuntur contraria: dictata, rehearse, H.: carmen, recite, H.: causam, O. -
3 redigō
redigō ēgī, āctus, ere [red-+ago], to drive back, force back, lead back, bring back: Filia duas redigebat rupe capellas, O.: in castra hostium equitatum, L.: Capuam redigi, L.—Fig., to bring back, force back: rem ad pristinam belli rationem, Cs.: disciplinam militarem ad priscos mores, L.: in memoriam, recall: (poëtae) formidine fustis Ad bene dicendum redacti, coerced, H.— To get together, call in, collect, raise, receive, take up: bona vendit, pecuniam redigit: (spolia) sub hastā veniere, quodque inde redactum, etc., L.: pecuniam ex bonis patriis: quicquid captum ex hostibus est, vendidit ac redegit in publicum, paid into the public treasury, L.—Of number or quantity, to reduce, bring down, diminish: familia ad paucos redacta: ex hominum milibus LX vix ad D... sese redactos esse, Cs.: Non ad numerum redigar duorum, O.: Quod si comminuas vilem redigatur ad assem, H.— To bring down, bring, reduce, force, compel, subdue: eius animum, ut, quo se vortat, nesciat, bring down, T.: Aeduos in servitutem, Cs.: insulam in potestatem, Ta.: alquos in dicionem nostram: Arvernos in provinciam, reduce to a province, Cs.: re p. in tranquillum redactā, L.: mentem in veros timores, H.: ad inopiam patrem, reduce to poverty, T.: prope ad internicionem nomine Nerviorum redacto, Cs.: ad vanum et inritum victoriam, render empty and useless, L.: si ante dubium fuisset, legatorum verba ad certum redegisse, had made it certain, L.: Galliam sub populi R. imperium, Cs.: barbaros sub ius dicionemque, L.: en Quo redactus sum! T.—With two acc., to make, render, cause to be: quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat, Cs.* * *redigere, redegi, redactus Vdrive back; reduce; render -
4 redigo
rĕd-ĭgo, ēgi, actum, 3, v. a. [ago].I. A.Lit.:B.(Sol) Disjectos redegit equos,
Lucr. 5, 403:si materiem nostram collegerit aetas Post obitum, rursumque redegerit, ut sita nunc est,
bring it back, restore it to its present condition, id. 3, 848:filia parva duas redigebat rupe capellas,
Ov. F. 4, 511:tauros in gregem,
Varr. R. R. 2, 5, 12; cf.:in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64:oppidani (hostem) fusum fugatumque in castra redigunt,
Liv. 21, 9:hostium equitatum in castra,
id. 26, 10:turbam ferro in hostes,
id. 37, 43:aliquem Capuam,
id. 26, 12 fin.:aliquem in exsilium,
Just. 9, 4, 7. —Trop.:II.rem ad pristinam belli rationem redegit,
Caes. B. C. 1, 76 fin.:annum neglegentia conturbatum ad pristinam rationem,
Suet. Aug. 31:disciplinam militarem ad priscos mores,
Liv. 8, 6 fin.: aliquid ad ultimam sui generis formam speciemque, Cic. Or. 3, 10:omnia redegit in singulas rationes praeceptionis,
Auct. Her. 4, 2, 3:aliquem in concordiam,
Plaut. Am. 1, 2, 13:vos in gratiam,
Ter. Phorm. 5, 7, 73:tu, qui ais, redige in memoriam,
recall it to my mind, id. ib. 2, 3, 36:in memoriam,
Cic. Phil. 2, 7, 18; id. Fam. 1, 9, 9:(poëtae) formidine fustis Ad bene dicendum delectandumque redacti,
brought back, reduced, Hor. Ep. 2, 1, 155.—Far more freq.,(With the idea of agere predominant; cf. recido and redeo, II.) To get together, call in, collect, raise, receive, take a sum of money or the like by selling, etc.:B.cum omnem pecuniam ex aerario exhausissetis, ex vectigalibus redegissetis, ab omnibus regibus coëgissetis,
Cic. Agr. 2, 36, 98; cf.:pecuniam ex bonis patriis,
id. Phil. 13, 5, 10;and simply pecuniam,
id. Rab. Post. 13, 37; Hor. Epod. 2, 69:omne argentum tibi,
to scrape together, Plaut. Pers. 2, 5, 23:bona vendit, pecuniam redigit... pecunia, quam ex Agonidis bonis redegisset,
Cic. Div. in Caecil. 16, 56; cf. Liv. 5, 16:quod omnis frumenti copia decumarum nomine penes istum esset redacta, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 73, § 171:fructus,
Dig. 36, 4, 5, § 22 (after colere agros); 22, 1, 46; cf.:pars maxima (praedae) ad quaestorem redacta est,
Liv. 5, 19:fructus ad eum,
Dig. 10, 2, 51:quicquid captum ex hostibus est, vendidit Fabius, consul, ac redegit in publicum,
paid it into the public treasury, Liv. 2, 42:venditum sub hastā in aerarium,
id. 4, 53:(patres) victi irā vetuere reddi (bona regia), vetuere in publicum redigi,
id. 2, 5, 1; cf.:praedam in fiscum,
Tac. H. 4, 72:aliquid in commune,
Dig. 17, 2, 52, § 6.—To bring or reduce a thing to any condition, circumstance, etc.; to make or render it so and so (cf. reddo); constr. with in (so most freq.), ad, sub, an adv. of place, absol., or with a double acc.(α).With in:(β).viros in servitutem,
Plaut. Aul. 2, 1, 47:Aeduos in servitutem,
Caes. B. G. 2, 14, 3:in pristinam sortem servitutis,
Just. 6, 5, 1:vidulum in potestatem alicujus,
Plaut. Rud. 5, 3, 22:civitatem in potestatem,
Caes. B. G. 7, 13 fin.; Hirt. B. G. 8, 24 fin.; 45; Cic. Quint. 55, 152; id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 2, 2, 13, § 33; Tac. Agr. 18; Vell. 2, 94, 4; cf.:civitatem in dicionem potestatemque populi Romani,
Caes. B. G. 2, 34 fin.:aliquos in dicionem,
Cic. Balb. 10, 25; Liv. 41, 19:gentes in dicionem hujus imperii,
Cic. Phil. 4, 5, 13:Arvernos in provinciam,
to reduce to a province, Caes. B. G. 1, 45; 7, 77 fin.; cf.:partem Britanniae, etc., in formam provinciae,
Tac. Agr. 14; Suet. Caes. 25; id. Aug. 18; id. Tib. 37 fin.; id. Calig. 1; Liv. Epit. 45; 93:in formulam provinciae,
Vell. 2, 38, 1:in formam praefecturae,
id. 2, 44, 4:in id redactus sum loci, Ut, etc.,
Ter. Phorm. 5, 7, 86; cf.:republicā in tranquillum redactā,
Liv. 3, 40; and:mentem in veros timores,
Hor. C. 1, 37, 15:si hoc genus (pecuniarum) in unum redigatur,
be brought into one mass, Cic. Phil. 5, 4, 13:dispositio est, per quam illa, quae invenimus, in ordinem redigimus,
reduce to order, Auct. Her. 3, 9, 16; cf.:arbores in ordinem certaque intervalla,
Quint. 8, 3, 9; but: ut veteres grammatici auctores alios in ordinem redegerint, alios omnino exemerint numero, brought, admitted into the rank of classics (cf. Gr. enkrinein; opp. numero eximere = ekkrinein):libertinos in equestrem ordinem,
Lampr. Alex. Sev. 18; Just. 5, 6, 5; Quint. 1, 4, 3;for which: redigere aliquem (poëtam) in numerum,
id. 10, 1, 54;also,
to lower, degrade, Suet. Vesp. 15; v. ordo; cf. Liv. ap. Prisc. 1173 P.; Plin. Ep. 2, 6, 5:quod prosa scriptum redigere in quaedam versiculorum genera,
Quint. 9, 4, 52:in hanc consuetudinem memoriā exercitatione redigendā,
id. 11, 2, 45:servos, in dominium nostrum,
Dig. 1, 5, 5:in nihilum redigam te, et non eris,
Vulg. Ezech. 26, 21:in cinerem,
id. 2 Pet. 2, 6: provinciam in solitudinem, Lact. de Ira Dei, 5, 4.—With ad:(γ).aliquem ad inopiam redigere,
to reduce to poverty, Ter. Heaut. 5, 1, 56:aliquem ad incitas,
Plaut. Poen. 4, 2, 85; id. Trin. 2, 4, 136:genus id ad interitum,
Lucr. 5, 877; Cic. ap. Lact. 7, 11, 5; cf.:prope ad internecionem gente ac nomine Nerviorum redacto,
Caes. B. G. 2, 28:ad nihilum redigere,
Vulg. Psa. 72, 20:victoriam ad vanum et irritum,
to render empty and useless, Liv. 26, 37 fin.: cf.: [p. 1541] spem ad irritum, id. 28, 31:aliquid ante dubium ad certum,
to render certain, id. 44, 15:carnes excrescentes ad aequalitatem,
Plin. 30, 13, 39, § 113 (shortly afterwards reducunt); cf.:cicatrices ad planum,
id. 20, 9, 36, § 93:aliquem ad desperationem,
Suet. Aug. 81; Just. 6, 5, 7 et saep.:redegit se ad pallium et crepidas,
Suet. Tib. 13.—With sub:(δ).Galliam sub populi Romani imperium,
Caes. B. G. 5, 29, 4:Corcyram sub imperium Atheniensium,
Nep. Timoth. 2, 1:barbaros sub jus dicionemque,
Liv. 28, 21:incolas ejus insulae sub potestatem Atheniensium,
Nep. Milt. 1, 4; 2 fin.; id. Paus. 2, 4; id. Pelop. 5:totam Italiam sub se,
id. Flor. 1, 9, 8:GENTES SVB IMPERIVM,
Inscr. Grut. 226.—With adv. of place:(ε).eo redigis me, ut, etc.,
Ter. Eun. 4, 4, 23:eo, ut,
Flor. 1, 2, 4:hem! Quo redactus sum!
Ter. Eun. 2, 2, 7.—Absol.: ut credam, redigunt animum mihi argumenta, Att. ap. Non. 174, 10 (Trag. Rel. v. 516 Rib.): ut ejus animum retundam, redigam, ut, quo se vortat, nesciat, bring it down, so that, etc., Ter. Heaut. 5, 1, 73; Lucr. 1, 553.—(ζ).With double acc., to make or render a thing something (very rare;2.more freq. reddere): quae facilia ex difficillimis animi magnitudo redegerat,
Caes. B. G. 2, 27 fin.:(Ubios) Suevi multo humiliores infirmioresque redegerunt,
id. ib. 4, 3 fin.; Aus. Mos. 224.—In designations of number, etc., pregn., to bring within a number or extent; to lessen, diminish, reduce:familiam jam ad paucos redactam paene ab interitu vindicasti,
Cic. Marcell. 4, 10; cf.:redigere omnis fere in quadrum numerumque sententias,
id. Or. 61, 208:hosce ipsos (libros octo) utiliter ad sex libros redegit Diophanes,
reduced, abridged, Varr. R. R. 1, 1, 10:ex hominum milibus LX. vix ad D.... sese redactos esse dixerunt,
Caes. B. G. 2, 28:ad semuncias redacta,
Tac. A. 6, 16:judicia ad duo genera judicum redegit,
Suet. Caes. 41; id. Vesp. 10:non ad numerum redigar duorum,
Ov. M. 6, 199:quod si comminuas vilem redigatur ad assem,
Hor. S. 1, 1, 43:ne res ad nilum redigantur funditus omnes,
Lucr. 1, 791; 2, 752; cf. Ov. M. 14, 149:rem maximam redigere ad minimum,
Lact. 3, 9, 15. -
5 refero
Ireferre, rettuli, relatus Vbring/carry back/again/home; move/draw/force back, withdraw; go back, return; report (on), bring back news; record/enter; propose/open debate; assign/count; give/pay back, render, tender; restore; redirect; revive, repeat; recallIIreferre, retuli, relatus Vbring/carry back/again/home; move/draw/force back, withdraw; go back, return; report (on), bring back news; record/enter; propose/open debate; assign/count; give/pay back, render, tender; restore; redirect; revive, repeat; recall -
6 refero
rĕ-fĕro, rettŭli (also written retuli), rĕlātum (rēlātum or rellatum, Lucr. 2, 1001), rĕferre, v. a. irr., to bear, carry, bring, draw, or give back (very freq. and class.; cf.: reduco, reporto, retraho).I.Lit.A.Ingen.: zonas, quas plenas argenti extuli, eas ex provinciā inanes rettuli, C. Gracchus ap. Gell. 15, 12 fin.:b.arma,
Plaut. Ep. 2, 2, 25:vasa domum,
id. Poen. 4, 2, 25; cf.:pallam domum,
id. Men. 5, 7, 59; 4, 2, 97; 98; cf.:anulum ad me,
id. Cas. 2, 1, 1;and simply pallam, spinther,
id. Men. 3, 3, 16; 5, 1, 5; 5, 2, 56:secum aurum,
id. Aul. 4, 5, 4:exta,
id. Poen. 2, 44:uvidum rete sine squamoso pecu,
id. Rud. 4, 3, 5:aestus aliquem in portum refert,
id. As. 1, 3, 6:Auster me ad tribulos tuos Rhegium rettulit,
Cic. Fam. 12, 25, 3: ut naves eodem, unde erant profectae, reterrentur, Caes. B. G. 4, 28:me referunt pedes in Tusculanum,
Cic. Att. 15, 16, B; cf.:aliquem lecticae impositum domum,
Suet. Caes. 82; and:in Palatium,
id. Vit. 16: intro referre pedem, to turn one ' s feet back, to return, Plaut. Merc. 5, 4, 50; cf.:incertus tuum cave ad me rettuleris pedem,
id. Ep. 3, 4, 3:caelo rettulit illa pedem,
Ov. H. 16, 88; 15, 186:fertque refertque pedes,
id. F. 6, 334 (for a different use of the phrase, v. infra B. 2.):in decimum vestigia rettulit annum (victoria),
Verg. A. 11, 290:in convivia gressum,
Sil. 11, 355:in thalamos cursum,
id. 8, 89:ad nomen caput ille refert,
turns his head, looks back, Ov. M. 3, 245:suumque Rettulit os in se,
drew back, concealed, id. ib. 2, 303:ad Tuneta rursum castra refert,
Liv. 30, 16:corpus in monumentum,
Petr. 113:relatis Lacedaemona (ossibus),
Just. 3, 3, 12:gemmam non ad os, sed ad genas,
Ov. Tr. 5, 4, 5: digitos ad os referre, to draw back (v. digitus), Quint. 11, 3, 103:digitos ad frontem saepe,
Ov. M. 15, 567:manum ad capulum,
Tac. A. 15, 58 fin.:rursus enses vaginae,
Sil. 7, 508:pecunias monumentaque, in templum,
Caes. B. C. 2, 21:caput ejus in castra,
id. B. G. 5, 58:vulneratos in locum tutum,
id. B. C. 2, 41:cornua (urorum) in publicum,
id. B. G. 6, 28:frumentum omne ad se referri jubet,
id. ib. 7, 71:signa militaria, scutum, litteras ad Caesarem,
id. ib. 7, 88; id. B. C. 3, 53; 3, 99; id. B. G. 1, 29; 5, 49:Caesaris capite relato,
id. B. C. 3, 19 fin. —Esp.: referre se, to go back, return:c.Romam se rettulit,
Cic. Fl. 21, 50:sese in castra,
Caes. B. C. 1, 72 fin.:se huc,
id. ib. 2, 8, 2:domum me Ad porri catinum,
Hor. S. 1, 6, 115:sese ab Argis (Juno),
Verg. A. 7, 286:se ab aestu,
Ov. M. 14, 52; cf.:se de Britannis ovans,
Tac. A. 13, 32:causam Cleanthes offert, cur se sol referat,
Cic. N. D. 3, 14, 37.—Pass. in mid. sense, to return, arrive:d.sin reiciemur, tamen eodem paulo tardius referamur necesse est,
Cic. Tusc. 1, 49, 119:classem relatam,
Verg. A. 1, 390:nunc Itali in tergum versis referuntur habenis,
Sil. 4, 317; 7, 623.—To withdraw, remove:B.fines benignitatis introrsus referre,
to narrow, Sen. Ben. 1, 14, 5:Seleucia ab mari relata,
remote, Plin. 5, 27, 22, § 93. —In partic.1.To give back something due; to give up, return, restore, pay back, repay (= reddere):2.scyphos, quos utendos dedi Philodamo, rettuleritne?
Plaut. As. 2, 4, 34; cf. id. Aul. 4, 10, 29; 37; 38;and, pateram (surreptam),
Cic. Div. 1, 25, 54:argentum,
Plaut. Ps. 2, 2, 29; so (with reddere) id. Curc. 5, 3, 45:mercedem (with reddere),
id. As. 2, 4, 35; cf.:octonis idibus aera,
to pay the money for tuition. Hor. S. 1, 6, 75 (v. idus):si non Rettuleris pannum,
id. Ep. 1, 17, 32; 1, 6, 60:verum, si plus dederis, referam,
Plaut. Ep. 2, 2, 112.—Referre pedem or gradum, as a milit. t. t., to draw back, retire, withdraw, retreat (different from the gen. signif., to return, and the above passages):b.vulneribus defessi pedem referre coeperunt,
Caes. B. G. 1, 25; cf.:ut paulatim cedant ac pedem referant,
id. B. C. 2, 40; Liv. 7, 33; so,referre pedem,
Caes. B. C. 1, 44 (with loco excedere); Cic. Phil. 12, 3 (opp. insistere); Liv. 3, 60 (opp. restituitur pugna);21, 8 al.— For the sake of euphony: referre gradum: cum pedes referret gradum,
Liv. 1, 14. —And, in a like sense, once mid.: a primā acie ad triarios sensim referebatur,
Liv. 8, 8, 11.—Transf., out of the milit. sphere:II. A.feroque viso retulit retro pedem (viator),
Phaedr. 2, 1, 8; cf.:viso rettulit angue pedem,
Ov. F. 2, 342; 6, 334:rettulit ille gradus horrueruntque comae,
id. ib. 2, 502:(in judiciis) instare proficientibus et ab iis, quae non adjuvant, quam mollissime pedem oportet referre,
Quint. 6, 4, 19.In gen.: (Saxum) ejulatu... Resonando mutum flebiles voces refert, Att. ap. Cic. Fin. 2, 29, 94 (Trag. Rel. p. 176 Rib.); cf. Cic. Q. Fr. 1, 1, 14, § 42:B.sonum,
id. N. D. 2, 57, 144; id. Or. 12, 38; Hor. Ep. 2, 1, 201 al.:voces,
Ov. M. 12, 47; cf.:Coëamus rettulit Echo,
id. ib. 3, 387: cum ex CXXV. judicibus reus L. referret, restored to the list, i. e. retained, accepted (opp. quinque et LXX. reiceret), Cic. Planc. 17:o mihi praeteritos referat si Juppiter annos!
Verg. A. 8, 560; cf.: tibi tempora, Hor. C. 4, 13, 13:festas luces (sae culum),
id. ib. 4, 6, 42:dies siccos (sol),
id. ib. 3, 29, 20 et saep.:hoc quidem jam periit: Ni quid tibi hinc in spem referas,
Plaut. Ep. 3, 2, 3:ad amicam meras querimonias referre,
id. Truc. 1, 2, 65:hic in suam domum ignominiam et calamitatem rettulit,
Cic. Off. 1, 39, 138; cf.:pro re certā spem falsam domum rettulerunt,
id. Rosc. Am. 38, 110:rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur,
id. Verr. 2, 3, 96, § 223:servati civis decus referre,
Tac. A. 3, 21:e cursu populari referre aspectum in curiam,
to turn back, turn towards, Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:oculos animumque ad aliquem,
id. Quint. 14, 47:animum ad studia,
id. de Or. 1, 1, 1:animum ad veritatem,
id. Rosc. Am. 16, 48:animum ad firmitudinem,
Tac. A. 3, 6 et saep.:multa dies variique labor mutabilis aevi Rettulit in melius,
brought to a better state, Verg. A. 11, 426:uterque se a scientiae delectatione ad efficiendi utilitatem refert,
Cic. Rep. 5, 3, 5; so,se ad philosophiam referre,
to go back, return, id. Off. 2, 1, 4:ut eo, unde digressa est, referat se oratio,
id. ib. 2, 22, 77.—In partic.1.(Acc. to I. B. 1.) To pay back, give back, repay (syn. reddo):2.denique Par pari referto,
Ter. Eun. 3, 1, 55; cf.:quod ab ipso adlatum est, id sibi esse relatum putet,
id. Phorm. prol. 21:ut puto, non poteris ipsa referre vicem,
pay him back in his own coin, Ov. A. A. 1, 370; Sen. Herc. Fur. 1337. — Esp. in the phrase referre gratiam (rarely gratias), to return thanks, show one ' s gratitude (by deeds), to recompense, requite (cf.:gratiam habeo): spero ego mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratium referam parem,
Plaut. Merc. 5, 4, 39:parem gratiam,
Ter. Eun. 4, 4, 51:et habetur et refertur, Thais, a me ita, uti merita es, gratia,
id. ib. 4, 6, 12; cf.:meritam gratiam debitamque,
Cic. de Or. 3, 4, 14:justam ac debitam gratiam,
id. Balb. 26, 59:pro eo mihi ac mereor relaturos esse gratiam,
id. Cat. 4, 2, 3; 1, 11, 28; id. Off. 2, 20, 69:fecisti ut tibi numquam referre gratiam possim,
Plaut. Capt. 5, 1, 12; id. Most. 1, 3, 57; id. Pers. 5, 2, 71; id. Ps. 1, 3, 86; id. Rud. 5, 3, 36 al.; Cic. Lael. 15, 53; Caes. B. G. 1, 35:alicui pro ejus meritis gratiam referre,
id. ib. 5, 27 fin.; id. B. C. 2, 39; 3, 1, fin.:gratiam emeritis,
Ov. P. 1, 7, 61:gratiam factis,
id. Tr. 5, 4, 47.— Plur.:pro tantis eorum in rem publicam meritis honores ei habeantur gratiaeque referantur,
Cic. Phil. 3, 15, 39; 10, 11, 1:dis advenientem gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 27; v. gratia.—To bring back any thing; to repeat, renew, restore, = repetere, retractare, renovare, etc.:b.(Hecyram) Iterum referre,
to produce it again, Ter. Hec. prol. 7; id. ib. prol. alt. 21 and 30; cf. Hor. A. P. 179.— So, to bring up for reconsideration:rem judicatam,
Cic. Dom. 29, 78:ludunt... Dictaeos referunt Curetas,
Lucr. 2, 633:Actia pugna per pueros refertur,
Hor. Ep. 1, 18, 62: institutum referri ac renovari, Civ. Div. in Caecil. 21, 68; cf.:consuetudo longo intervallo repetita ac relata,
id. ib. 21, 67:te illud idem, quod tum explosum et ejectum est, nunc rettulisse demiror,
Cic. Clu. 31, 86:cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint eandemque totius caeli descriptionem longis intervallis retulerint,
id. Rep. 6, 22, 24:mysteria ad quae biduo serius veneram,
id. de Or. 3, 20, 75:quasdam caerimonias ex magno intervallo,
Liv. 3, 55:antiquum morem,
Suet. Caes. 20:consuetudinem antiquam,
id. Tib. 32 et saep.:cum aditus consul idem illud responsum rettulit,
repeated, Liv. 37, 6 fin.:veterem Valeriae gentis in liberandā patriā laudem,
to restore, Cic. Fl. 1, 1:hunc morem, hos casus atque haec certamina primus Ascanius Rettulit,
Verg. A. 5, 598:O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,
id. ib. 8, 560.—To represent, set forth anew, reproduce, etc.:3.referre Naturam, mores, victum motusque parentum,
to reproduce, Lucr. 1, 597:majorum vultus vocesque comasque,
id. 4, 1221:mores, os vultusque ejus (sc. patris),
Plin. Ep. 5, 16, 9:parentis sui speciem,
Liv. 10, 7; cf.:(Tellus) partim figuras Rettulit antiquas, partim nova monstra creavit,
Ov. M. 1, 437:faciem demptā pelle novam,
Tib. 1, 8, 46:temporis illius vultum,
Ov. M. 13, 443: si quis mihi parvulus aulā Luderet Aeneas, qui te tamen ore [p. 1545] referret, might represent, resemble thee, Verg. A. 4, 329; cf.:nomine avum referens, animo manibusque parentem,
id. ib. 12, 348:Marsigni sermone vultuque Suevos referunt,
Tac. G. 43:neque amissos colores lana refert,
Hor. C. 3, 5, 28.—To convey a report, account, intelligence, by speech or by writing; to report, announce, relate, recite, repeat, recount; to mention, allege (class.;b.in late Lat. saepissime): certorum hominum sermones referebantur ad me,
Cic. Fam. 1, 9, 10 Orell. N. cr.:tales miserrima fletus Fertque refertque soror (sc. ad Aeneam),
Verg. A. 4, 438:pugnam referunt,
Ov. M. 12, 160:factum dictumve,
Liv. 6, 40:si quis hoc referat exemplum,
Quint. 5, 11, 8:in epistulis Cicero haec Bruti refert verba,
id. 6, 3, 20:quale refert Cicero de homine praelongo, caput eum, etc.,
id. 6, 3, 67 et saep.:quaecunque refers,
Hor. Ep. 1, 7, 60; 2, 1, 130:sermones deorum,
id. C. 3, 3, 71:multum referens de Maecenate,
Juv. 1, 66. —With obj.-clause, Suet. Caes. 30; Ov. M. 1, 700; 4, 796:Celso gaudere et bene rem gerere refer,
Hor. Ep. 1, 8, 2 al.; cf. poet. by Greek attraction:quia rettulit Ajax Esse Jovis pronepos,
Ov. M. 13, 141; and:referre aliquid in annales,
Liv. 4, 34 fin., and 43, 13, 2:ut Proetum mulier perfida credulum Falsis impulerit criminibus, refert,
Hor. C. 3, 7, 16.— Absol.:quantum, inquam, debetis? Respondent CVI. Refero ad Scaptium,
I report, announce it to Scaptius, Cic. Att. 5, 21, 12:in quo primum saepe aliter est dictum, aliter ad nos relatum,
reported, stated, id. Brut. 57, 288:(Hortensius) nullo referente, omnia adversariorum dicta meminisset,
id. ib. 88, 301:abi, quaere, et refer,
Hor. Ep. 1, 7, 53. —Poet. (mostly in Ovid), to repeat to one ' s self, call to mind:c.tacitāque recentia mente Visa refert,
Ov. M. 15, 27:si forte refers,
id. Am. 2, 8, 17:haec refer,
id. R. Am. 308:saepe refer tecum sceleratae facta puellae,
id. ib. 299:mente memor refero,
id. M. 15, 451:foeda Lycaoniae referens convivia mensae,
id. ib. 1, 165; cf.:illam meminitque refertque,
id. ib. 11, 563.—Pregn., to say in return, to rejoin, answer, reply (syn. respondeo):d.id me non ad meam defensionem attulisse, sed illorum defensioni rettulisse,
Cic. Caecin. 29, 85:ego tibi refero,
I reply to you, id. ib. 29, 85, §84: ut si esset dictum, etc., et referret aliquis Ergo, etc.,
id. Fat. 13, 30:quid a nobis autem refertur,
id. Quint. 13, 44: retices;nec mutua nostris Dicta refers,
Ov. M. 1, 656; 14, 696:Musa refert,
id. ib. 5, 337; id. F. 5, 278:Anna refert,
Verg. A. 4, 31:talia voce,
id. ib. 1, 94:pectore voces,
id. ib. 5, 409:tandem pauca refert,
id. ib. 4, 333 et saep. —Publicists' t. t.(α).To bring, convey, deliver any thing as an official report, to report, announce, notify, = renuntiare:(β).legati haec se ad suos relaturos dixerunt,
Caes. B. G. 4, 9; cf.:cujus orationem legati domum referunt,
id. B. C. 1, 35: responsa (legati), Cic. Fragm. ap. Non. 380, 31:legationem Romam,
Liv. 7, 32:mandata ad aliquem,
Caes. B. C. 3, 57:responsa,
id. B. G. 1, 35; cf.:mandata alicui,
id. ib. 1, 37:numerum capitum ad aliquem,
id. ib. 2, 33 fin.:rumores excipere et ad aliquem referre,
Cic. Deiot. 9, 25; cf. Caes. B. G. 1, 47:Ubii paucis diebus intermissis referunt, Suevos omnes, etc.,
id. ib. 6, 10; Liv. 3, 38, 12.—Ad senatum de aliquā re referre (less freq with acc., a rel.-clause, or absol.), to make a motion or proposition in the Senate; to consult, refer to, or lay before the Senate; to move, bring forward, propose: VTI L. PAVLVS C. MARCELLVS COSS... DE CONSVLARIBVS PROVINCIIS AD SENATVM REFERRENT, NEVE QVID PRIVS... AD SENATVM REFERRENT, NEVE QVID CONIVNCTVM DE EA RE REFERRETVR A CONSVLIBVS, S. C. ap. Cic. Fam. 8, 8, 5 sq.: de legibus abrogandis ad senatum referre. Cic. Cornel. 1, Fragm. 8 (p. 448 Orell.); cf.:(γ).de quo legando consules spero ad senatum relaturos,
id. Imp. Pomp. 19, 58:de ejus honore ad senatum referre,
id. Phil. 8, 11, 33:de eā re postulant uti referatur. Itaque consulente Cicerone frequens senatus decernit, etc.,
Sall. C. 48, 5, 6:rem ad senatum refert,
id. ib. 29, 1; cf.:tunc relata ex integro res ad senatum,
Liv. 21, 5:rem ad senatum,
id. 2, 22:consul convocato senatu refert, quid de his fieri placeat, qui, etc.,
Sall. C. 50, 3: ut ex litteris ad senatum referretur, impetrari (a consulibus) non potuit. Referunt consules de re publicā, Caes. B. C. 1, 1; cf.:refer, inquis, ad senatum. Non referam,
Cic. Cat. 1, 8, 20.—Of other bodies than the Senate (cf.: defero, fero): C. Cassium censorem de signo Concordiae dedicando ad pontificum collegium rettulisse,
Cic. Dom. 53, 136: eam rem ad consilium cum rettulisset Fabius. Liv. 24, 45, 2; 30, 4, 9:est quod referam ad consilium,
id. 30, 31, 9; 44, 2, 5; Curt. 4, 11, 10.— Per syllepsin: DE EA RE AD SENATVM POPVLVMQVE REFERRI, since referre ad populum was not used in this sense (for ferre ad populum); v. fero, and the foll. g:de hoc (sc. Eumene) Antigonus ad consilium rettulit,
Nep. Eum. 12, 1.— Transf., to make a reference, to refer (class.): de rebus et obscuris et incertis ad Apollinem censeo referendum;ad quem etiam Athenienses publice de majoribus rebus semper rettulerunt,
Cic. Div. 1, 54, 122; cf. Nep. Lys. 3; Cic. Quint. 16, 53.— Different from this is, *Referre ad populum (for denuo ferre), to propose or refer any thing anew to the people (cf. supra, II. B. 2.;e.v. Krebs, Antibarb. p. 1006): factum est illorum aequitate et sapientiā consulum, ut id, quod senatus decreverat, id postea referendum ad populum non arbitrarentur,
Cic. Clu. 49, 137; cf. Att. ap. Non. p. 512, 29; Liv. 22, 20; Val. Max. 8, 10, 1.—A mercantile and publicists' t. t., to note down, enter any thing in writing; to inscribe, register, record, etc.:4.cum scirem, ita indicium in tabulas publicas relatum,
Cic. Sull. 15, 42:in tabulas quodcumque commodum est,
id. Fl. 9, 20:nomen in tabulas, in codicem,
id. Rosc. Com. 1, 4:quod reliquum in commentarium,
id. Att. 7, 3, 7:quid in libellum,
id. Phil. 1, 8, 19:tuas epistulas in volumina,
i. e. to admit, id. Fam. 16, 17 init.; cf.:orationem in Origines,
id. Brut. 23, 89 al.:in reos, in proscriptos referri,
to be set down among, id. Rosc. Am. 10, 27:absentem in reos,
id. Verr. 2, 5, 42, § 109; cf.:aliquem inter proscriptos,
Suet. Aug. 70:anulos quoque depositos a nobilitate, in annales relatum est,
Plin. 33, 1, 6, § 18:senatūs consulta falsa (sc. in aerarium),
enter, register, Cic. Fam. 12, 1, 1; id. Phil. 5, 4, 12. —Entirely absol.:ut nec triumviri accipiundo nec scribae referundo sufficerent,
Liv. 26, 36 fin. —Here, too, belongs referre rationes or aliquid (in rationibus, ad aerarium, ad aliquem, alicui), to give, present, or render an account:rationes totidem verbis referre ad aerarium,
Cic. Fam. 5, 20, 2;and rationes referre alone: in rationibus referendis... rationum referendarum jus, etc.,
id. ib. 5, 20, 1; id. Pis. 25, 61; id. Verr. 2, 1, 30, § 77; 2, 3, 71, § 167:referre rationes publicas ad Caesarem cum fide,
Caes. B. C. 2, 20 fin.:si hanc ex fenore pecuniam populo non rettuleris, reddas societati,
Cic. Verr. 2, 3, 71, § 167:(pecuniam) in aerarium,
Liv. 37, 57, 12; cf.: pecuniam operi publico, to charge to, i. e. to set down as applied to, Cic. Fl. 19, 44.— So, too, acceptum and in acceptum referre, to place to one ' s credit, in a lit. and trop. sense (v. accipio).— Hence, transf.: aliquem (aliquid) in numero (as above, in rationibus), in numerum, etc., to count or reckon a person or thing among:Democritus, qui imagines eorumque circuitus in deorum numero refert,
Cic. N. D. 1, 12, 29:(Caesar, Claudius) in deorum numerum relatus est,
Suet. Caes. 88; id. Claud. 45:Ponticus Heraclides terram et caelum refert in deos,
Cic. N. D. 1, 13, 34:nostri oratorii libri in Eundem librorum numerum referendi videntur,
id. Div. 2, 1, 4: hoc nomen in codicem relatum, id. Rosc. Com. B. and K. (al. in codice).—With inter (postAug. and freq.):ut inter deos referretur (August.),
Suet. Aug. 97:diem inter festos, nefastos,
Tac. A. 13, 41 fin.:hi tamen inter Germanos referuntur,
id. G. 46; Suet. Claud. 11; id. Tib. 53:dumque refert inter meritorum maxima, demptos Aesonis esse situs,
Ov. M. 7, 302:intellectum est, quod inter divos quoque referretur,
Lampr. Alex. Sev. 14:inter sidera referre,
Hyg. Fab. 192:inter praecipua crudelitatis indicia referendus,
Val. Max. 9, 2, ext. 5:inter insulas,
Plin. 5, 9, 9, § 48:dicebat quasdam esse quaestiones, quae deberent inter res judicatas referri,
Sen. Contr. 2, 11, 12:eodem Q. Caepionem referrem,
I should place in the same category, Cic. Brut. 62, 223.—Referre aliquid ad aliquid, to trace back, ascribe, refer a thing to any thing:5.qui pecudum ritu ad voluptatem omnia referunt,
Cic. Lael. 9, 32:omnia ad igneam vim,
id. N. D. 3, 14, 35:omnia ad incolumitatem et ad libertatem suam,
id. Rep. 1, 32, 49; 1, 26, 41:in historiā quaeque ad veritatem, in poëmate pleraque ad delectationem,
id. Leg. 1, 1, 5; id. Off. 1, 16, 52 et saep. al.:hunc ipsum finem definiebas id esse, quo omnia, quae recte fierent, referrentur, neque id ipsum usquam referretur,
id. Fin. 2, 2, 5; cf.nusquam,
id. ib. 1, 9, 29:ad commonendum oratorem, quo quidque referat,
id. de Or. 1, 32, 145:hinc omne principium, huc refer exitum,
Hor. C. 3, 6, 6.— With dat.:cujus adversa pravitati ipsius, prospera ad fortunam referebat,
Tac. A. 14, 38 fin. — In Tac. once with in:quidquid ubique magnificum est, in claritatem ejus (sc. Herculis) referre consensimus,
Tac. G. 34.—Rarely of persons;as: tuum est Caesar, quid nunc mihi animi sit, ad te ipsum referre,
Cic. Deiot. 2, 7.— Absol.: ita inserere oportet referentem ad fructum, meliore genere ut sit surculus, etc., one who looks to or cares for the fruit, Varr. R. R. 1, 40, 6.—Culpam in aliquem referre, to throw the blame upon, accuse, hold responsible for, etc. (post-Aug.):hic, quod in adversis rebis solet fieri, alius in alium culpam referebant,
Curt. 4, 3, 7; Aug. contr. Man. 2, 17, 25 Hier. Epp. 1, 9 fin.: cf.:augere ejus, in quem referet crimen, culpam,
Cic. Inv. 2, 28, 83:causa ad matrem referebatur,
Tac. A. 6, 49:causam abscessus ad Sejani artes,
id. ib. 4, 57. -
7 dō
dō (old subj. duis, duit, duint, etc.), dedī, datus, are [1 DA-], to hand over, deliver, give up, render, furnish, pay, surrender: dic quid vis dari tibi, T.: pretium: Apronio quod poposcerit: pecuniam praetori: pecuniam ob ius dicendum: pecunias eis faenori: abrotonum aegro, administer, H.: obsides, Cs.: ad sepulturam corpus: manibus lilia plenis, by handfuls, V.: ne servi in quaestionem dentur: catenis monstrum, H.: obsidibus quos dabant acceptis, offered, L.: cui Apollo citharam dabat, was ready to give, V.: Da noctis mediae, da, etc. (sc. cyathos), i. e. wine in honor of, H. — Of letters, to intrust (for delivery), send: litteras ad te numquam habui cui darem, by whom to send: ut ad illum det litteras, may write: tum datae sunt (epistulae), cum, etc., was written: ad quas (litteras) ipso eo die dederam, answered.—To give, bestow, present, grant, confer, make a present of: dat nemo largius, T.: vasa legatis muneri data, Ta.: multis beneficia, S.: Os homini sublime, O.: cratera, quem dat Dido, a present from, V.: divis Tura, offer, H.: munus inritamen amoris, O.: pretium dabitur tibi femina, O.— To give up, surrender, yield, abandon, devote, leave: diripiendam urbem: (filiam) altaribus, Iu.: Siculos eorum legibus: summam certaminis uni, O.: dant tela locum, let pass, V.: dat euntibus silva locum, makes way, V.: ut spatium pila coiciendi non daretur, left, Cs.: tribus horis exercitui ad quietem datis, Cs.: amori ludum, H.: unum pro multis dabitur caput, V.: Mille ovium morti, H.: se rei familiari: sese in cruciatum: se vento, Cs.: da te populo.—With manūs, to offer (for fetters), i. e. to surrender, yield: qui det manūs vincique se patiatur: donicum victi manūs dedissent, N.: dat permotus manūs, yields, Cs.: do manūs scientiae, H.— To grant, give, concede, yield, resign, furnish, afford, present, award, render, confer: des veniam oro, H.: Si das hoc, admit, H.: plurīs sibi auras ad reprehendendum: facultatem per provinciam itineris faciundi, Cs.: hostibus occasionem pugnandi, S.: imperium Caesari: mihi honorem: datus tibi plausus, H.: dextram iuveni (as a pledge), V.: senatus utrique datur, a hearing, S.: si verbis audacia detur, O.: peditibus suis hostīs paene victos, turn over, S.: unam ei cenam, entertain at dinner, T.: Dat somnos adimitque, V.: Dat veniam somnumque dies, i. e. leave to rest, H.: Quā data porta, V.: Das aliquid famae, make a concession, H.— To permit, suffer, allow, let, grant: Da mihi contingere, etc., O.: Di tibi dent classem reducere, H.: cur Non datur audire, etc., V.: da, femina ne sim, O.: date volnera lymphis Abluam, V.: ille dedit quod non... et ut, etc., it was of his bounty, O.: omnibus nobis ut res dant sese, ita, etc., just as circumstances permit, T.: Multa melius se nocte dedere, succeed, V. — To spare, give up, concede, surrender, forgive: da hunc populo, spare for the sake of: non id petulantiae suae, sed Verginio datum, L.: sanguini id dari, that concession is made, L.— To release, let go, give out, relax, spread: curru lora, V.: frena, O.: in altum Vela, set sail, V.: retrorsum Vela, turn back, H.: conversa domum lintea, H. — Meton., to set, put, place, bring, cause: ipsum gestio Dari mi in conspectum, T.: ad eundem numerum (milites), Cs.: corpora in rogos, O.: collo bracchia circum, V.: bracchia Cervici, H.: multum cruoris, shed, O.: in laqueum vestigia, Iu.: te me dextera Defensum dabit, V. — With se, to present oneself, plunge, rush: In medias sese acies, V.: saltu sese in fluvium, V. — To bring forward, cause, produce, yield, present, make, display (poet.): quas turbas dedit, T.: omnes Dant cuneum, form, V.: terga, turn, V.: aetas Terga dedit, passed away, O.: Vina dabant animos, O.: ex fumo lucem, H.: partu prolem, V.: liberos, Ct.: segetes frumenta daturae, H.: ore colores, V.: patientiae documentum, Ta.: Ludentis speciem, H.: spectacula Marti, H.: Da mihi te talem, O. — To represent (on the stage), produce, bring out: Menandri Phasma, T.: fabulam. — To impose, assign, apportion, allot, appoint, inflict: sibi damnum: finem laborum, grant, V.: Nomina ponto, H.: Volnera ferro, O.: genti meae data moenia, fated, V.: dat negotium Gallis, uti, etc., Cs.: quae legatis in mandatis dederat, Cs.: hospitibus te dare iura, are the lawgiver, V.: detur nobis locus, assigned, H.: volnera hosti, O.: Haec data poena diu viventibus, imposed, Iu.: dat (auribus) posse moveri, makes movable, O.— To excite, awaken, produce: sibi minus dubitationis, Cs.: risūsque iocosque, H.: ignīs (amoris), O.—Fig., of expression, to give expression to, give, utter, announce: in me iudicium: legem, enact: ei consilium: dabitur ius iurandum, Te esse, etc., I'll take my oath, T.: fidem, O.: signum recipiendi, Cs.: responsa, V.: cantūs, V.: Undis iura, O.: requiemque modumque remis, O. — Esp.: nomen, to give in, i. e. enlist, Cs.— To tell, communicate, relate, inform (poet.): quam ob rem has partīs didicerim, paucis dabo, T.: iste deus qui sit, da nobis, V.: Seu Aeneas eripuisse datur, O.— To apply, bestow, exercise, devote: paululum da mi operae, attend, T.: imperatori operam date, Cs.: virtuti opera danda est.—Of a penalty, to give, undergo, suffer, endure: consules poenas dederant, S.: Teucris det sanguine poenas, atone with his life, V. — With verba, to give (mere) words, attempt to deceive, pretend, mislead, cheat: Quoi verba dare difficilest, T.: verba dedimus, decepimus. — With dat, predic., to ascribe, impute, attribute, reckon, regard: quam rem vitio dent, T.: laudem Roscio culpae: quae tu commisisti Verri crimini daturus sum.* * *dare, dedi, datus V TRANSgive; dedicate; sell; pay; grant/bestow/impart/offer/lend; devote; allow; make; surrender/give over; send to die; ascribe/attribute; give birth/produce; utter -
8 reddo
reddere, reddidi, redditus Vreturn; restore; deliver; hand over, pay back, render, give back; translate -
9 dēbeo
dēbeo uī, itus, ēre [for dehibeō; de + habeo], to withhold, keep back: alqd tibi absenti: tibi hoc video non posse deberi, i. e. you will not consent to remain my creditor.—To owe, be in debt: illis quibus debui, T.: ut illi quam plurimi deberent, S.: qui se debere fateantur (i. e. debitores esse), Cs.: (argentum) Bacchidi, T.: pecuniam Cluvio: pecuniam pro domo: grandem pecuniam, S.: Quid si animam debet, is over head and ears in debt, T.: pecunia iamdiu debita: legioni frumentum deberi sciebat, Cs.—With acc, to owe, be under obligation to give, be bound to render: hoc tibi pro servitio, T.: ei res p. gratiam debet: patriae quid debeat, what are his duties, H.: dies Longa videtur opus debentibus, to laborers, H.: nil caelestibus, V.: Navis, quae debes Vergilium art responsible for, H.—With inf, to be bound, be under obligation, ought, must, should: ferre contra patriam arma debuerunt?: Africam sorte obtinere, Cs.: hoc rescribere, H.: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc., Cs.: dici beatus Ante obitum nemo debet, O.: Nec quā debebat (sc. amare), amabat, within the bounds of duty, O.— Pass, to be due, be owing: Veneri reliquum tempus deberi arbitrabatur: hoc nunc Laus illi debetur, H.— To be bound, be destined, be fated, owe by fate: fatis iuvenescere debent geniti, O.: Urbem cerno debere nepotes, are destined to found, O.: ventis ludibrium, H.: cui regnum Romanaque tellus Debentur, V.: Debemus morti nos nostraque, H.: Omnia debentur vobis, O.—Fig., to owe, be indebted for, have to thank for: beneficium Maximo: vobis omnia, Cs.: quantum cuique deberet, N.: Priami plurima natis, V.: fac me multis debere, am under obligations: tibi nos debere fatemur, Quod, etc., O.* * *debere, debui, debitus Vowe; be indebted/responsible for/obliged/bound/destined; ought, must, should -
10 re-tribuō
re-tribuō uī, ūtus, ere, to give back, return, restore, repay: pecuniam acceptam populo, L.: illis fructum quem meruerunt, render. -
11 retribuo
retribuere, retribui, retributus V TRANShand back duly (money owed); recompense (Vulgate); render; reward -
12 reddo
I.to repeat, recite, represent, imitate, pay up, deliver.II.to give back, restore, return / answer, translate, render. -
13 calculus
calcŭlus, i, m. dim. [2. calx; cf. Paul. ex Fest. p. 46].I.In gen., a small stone, a pebble:B.conjectis in os calculis,
Cic. de Or. 1, 61, 261:Demosthenes calculos linguā volvens dicere domi solebat,
Quint. 11, 3, 54; Vitr. 7, 2:argilla et dumosis calculus arvis,
gravel in the thorny fields, Serv. ad Verg. G. 2, 180; Plin. 4, 8, 15, § 37; 28, 9, 33, § 124.—Trop., of discourse:II.qui tenui venulā per calculos fluunt,
Quint. 12, 10, 25.—Esp.A.A stone in the bladder or kidneys, the gravel, stone, Cels. 7, 26:B.curare,
Plin. 20, 21, 86, § 234:comminuere et eicere,
id. 20, 4, 13, § 23; cf.eicere,
Suet. Aug. 80:movere,
Plin. 20, 22, 91, § 248:exturbare,
id. 20, 10, 42, § 109:frangere,
id. 22, 21, 29, § 59:rumpere,
id. 23, 8, 80, § 153. —A draughtsman, a stone or counter used in playing draughts. called duodecim scripta, in which, as in chess, by driving a piece from one square to another, the person beaten could not finally move at all (ad incitas redactus est):2.in lusu duodecim scriptorum cum prior calculum promovisset, etc.,
Quint. 11, 2, 38; cf. Ov. A. A. 2, 207; 3, 357; id. Tr. 2, 478; Plin. Ep. 7, 24, 5; Mart. 14, 20; Isid. Orig. 18, 67:calculorum ludus,
Cael. Aur. Tard. 1, 5, 165.—Trop.: calculum reducere, to take back a move: tibi concedo, quod in XII. scriptis solemus, ut calculum reducas, si te alicujus dati paenitet, Cic. ap. Non. p. 170, 28 (Hortens. Fragm. 51 B. and K.): quā re nunc saltem ad illos calculos revertamur, quos tum abjecimus, i. e. those principles of action, id. Att. 8, 12, 5.—C.A stone used in reckoning on the counting-board; hence meton., a reckoning, computing, calculating:2.calculi et rationes,
Quint. 11, 3, 59; 7, 4, 35; 8, 3, 14;12, 11, 18 Spald.: calculos subducere,
to compute, reckon, cast up, Cic. Fin. 2, 19, 60:ponere,
Col. 3, 3, 7:ponere cum aliquo,
Plin. Pan. 20, 5:de posteris cogitanti in condicionibus deligendus ponendus est calculus,
id. ib. 1, 14, 9:amicitiam ad calculos vocare,
to subject to an accurate reckoning, hold to a strict account, Cic. Lael. 16, 58:si ad calculos eum respublica vocet,
settles accounts, reckons, Liv. 5, 4, 7:revocare aliquid ad calculos,
Val. Max. 4, 7, 1:ratio calculorum,
Col. 1, 3, 8.—Trop.:D.cum aliquā re parem calculum ponere,
i.e. to render equal for equal, Plin. Ep. 5, 2, 1:quos ego movi calculos,
considerations which I have suggested, id. ib. 2, 19, 9.—In the most ancient per., a stone used in voting; a vote, sentence, decision, suffrage; a white one for assent or acquittal, a black for denial or condemnation; cf. Ov. M. 15, 41 sq.; App. M. 10, p. 242.— Hence judicialis, Imp. Just. Cod. 3, 1, 12: deteriorem reportare, i. e. an adverse decision, Impp. Diocl. et Max. Cod. 7, 62, 10:E.calculis omnibus,
by a unanimous vote, App. M. 7, p. 191, 21.— Trop.:si modo tu fortasse errori nostro album calculum adjeceris,
i. e. approve, Plin. Ep. 1, 2, 5.—The Thracians were accustomed to preserve the recollection of fortunate occurrences by white stones, and of unfortunate by black, Plin. 7, 40, 41, § 131.—Hence,2.Trop.:F.o diem laetum, notandumque mihi candidissimo calculo!
i. e. a most happy day! Plin. Ep. 6, 11, 3; cf. Mart. 12, 34, 9, § 53; Pers. 2, 1 sq.—In late Lat., a small weight: calculus constat ex granis ciceris duobus, Auct. Ponder ap. Goes. Agr. p. 322 (in Isid. Orig. 16, 25, 8, called calcus). -
14 debeo
dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).I.Lit., of money and money's worth.a.Act.,(α).with acc.:(β).quas (drachmas) de ratione dehibuisti,
Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,
Cic. Fam. 13, 56; so,pecuniam alicui,
id. ib. 13, 14 et saep.:qui dissolverem quae debeo,
Ter. Ph. 4, 3, 51:appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,
Cic. Phil. 2, 29, 71; so,grandem pecuniam,
Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:talenta CC,
id. Att. 5, 21, 12:quadruplum, duplum,
Quint. 7, 4, 44 et saep.—Without acc.:b.illis quibus debeo,
Ter. Ph. 5, 7, 30:ut illi quam plurimi deberent,
Sall. J. 96, 2:nec ipsi debeo,
Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;adhuc non solvit,
Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—Pass.:(β).dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,
Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,
Caes. B. G. 6, 33:a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,
id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:quaeretur an debeatur,
Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:2.ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:tamquam debito fraudetur,
id. Or. 53, 178:ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,
will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:reddere,
to repay, Col. 10, pr. 1.Prov.:II. A.animan debere,
to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).1.In gen.a.Act.(α).with acc.:(β).ego hoc tibi pro servitio debeo,
Ter. Andr. 4, 1, 51:quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,
Cic. Phil. 2, 11, 27; so,gratiam,
Sall. J. 110; cf. no. b:videris patriae hoc munus debere,
Cic. Leg. 1, 25:si fidem debet tutor,
Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:dies longa videtur opus debentibus,
Hor. Ep. 1, 1, 21:quos mundo debes oculos,
Ov. M. 4, 197:debueram patriae poenas odiisque meorum,
Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,
Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:Turnum debent haec jam mihi sacra,
Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:isti tibi quid homines debent?
i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin. —With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):b.debetis velle quae velimus,
Plaut. Am. prol. 39:num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?
Cic. Lael. 11:multo illa gravius aestimare debere,
Caes. B. G. 7, 14 fin.:Africam forte Tubero obtinere debebat,
id. B. C. 1, 30:debes hoc etiam rescribere,
Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,
id. ib. 7, 19 fin.:scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,
Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;dicique beatus Ante obitum nemo debet,
Ov. M. 3, 137):ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,
Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,
Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—Pass., to be due or owing:(α).Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11:quanta his (sc. dis) gratia debeatur,
id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,
Sall. J. 85, 37 et saep.:persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!
Verg. A. 2, 538:debita quam sulcis committas semina,
id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):debitae Nymphis opifex coronae,
Hor. Od. 3, 27, 30:calentem debita sparges lacrima favillam,
id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):soli mihi Pallas debetur,
Verg. A. 10, 443 et saep.:quid tibi istic debetur?
what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a.—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):2.velut omni vitae debito liberatus,
Curt. 10, 5, 3:nepotum nutriendorum,
Val. Max. 2, 9, 1:non secundum gratiam, sed secundum debitum,
Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:solvere debito,
to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.a.To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).(α).Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:(β).debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,
Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,pass., to be due i. e. to be destined:b.cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,
Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,
id. ib. 12, 795:animae, quibus altera fato Corpora debentur,
id. ib. 6, 714:sors ista senectae Debita erat nostrae,
id. ib. 11, 166:fatis debitus Arruns,
i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,
id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:tempora Parcae debita complerant,
id. ib. 9, 108:morbo naturae debitum reddiderunt,
Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;and simply DEBITVM PERSOLVIT,
id. ib. no. 4482.—So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):B. (α).tu nisi ventis debes ludibrium, cave,
Hor. Od. 1, 14, 16.With acc.:(β).ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,
Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;qui mihi laudem illam eo minus deberet,
Cic. Att. 1, 14, 3:me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,
id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;and quantum cuique deberet,
Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:o cui debere salutem Confiteor,
Ov. M. 7, 164;so vitam,
id. Pont. 4, 5, 31;and in a like sense: se,
id. M. 7, 48; 2, 644; so,in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,
id. Fast. 2, 825. —Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:C.verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,
Cic. Planc. 28; cf.with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,
Ov. M. 4, 76.To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,
Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,
id. Tusc. 2, 27, 67 fin. -
15 Debitum
dēbĕo ( dehibeo, Plaut. Trin. 2, 4, 24 infra, cf. Ritschl, Opusc. Phil. 2, 590), ŭi, ĭtum, 2, v. a. [de-habeo], (lit., to have or keep from some one: "qui pecuniam dissolvit, statim non habet id quod reddidit, qui autem debet, aes retinet alienum," Cic. Planc. 28, 68 Wund.; hence), to owe (Gr. opheilô; opp. reddo, solvo, dissolvo, persolvo, freq. and class.).I.Lit., of money and money's worth.a.Act.,(α).with acc.:(β).quas (drachmas) de ratione dehibuisti,
Plaut. Trin. 2, 4, 24; cf. Ter. Heaut. 4, 5, 43:Mylasis et Alabandis pecuniam Cluvio debent,
Cic. Fam. 13, 56; so,pecuniam alicui,
id. ib. 13, 14 et saep.:qui dissolverem quae debeo,
Ter. Ph. 4, 3, 51:appellatus es de pecunia, quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas,
Cic. Phil. 2, 29, 71; so,grandem pecuniam,
Sall. C. 49, 3: quadringenties HS. Cic. Phil. 2, 37:talenta CC,
id. Att. 5, 21, 12:quadruplum, duplum,
Quint. 7, 4, 44 et saep.—Without acc.:b.illis quibus debeo,
Ter. Ph. 5, 7, 30:ut illi quam plurimi deberent,
Sall. J. 96, 2:nec ipsi debeo,
Quint. 4, 4, 6: Cal. Jan. debuit;adhuc non solvit,
Cic. Att. 14, 18; Caes. B. C. 3, 20, 3 et saep.— Part. pres. as subst.: debentes, ium, m., debtors, Liv. 6, 27, 3; cf. Sen. Ben. 1, 4, 5.—Pass.:(β).dum pecunia accipitur, quae mihi ex publica permutatione debetur,
Cic. Fam. 3, 5, 4; id. Verr. 2, 3, 82; cf.:quam ad diem legioni frumentum deberi sciebat,
Caes. B. G. 6, 33:a publicanis suae provinciae debitam biennii pecuniam exegerat,
id. B. C. 3, 31; Quint. 5, 10, 117:quod si omnino non debetur? Quid? praetor solet judicare deberi?
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10; cf.:quaeretur an debeatur,
Quint. 7, 1, 21 et saep.—Hence,Dēbĭ-tum, i, n., what is owing, a debt, Cic. Att. 13, 23 fin.:2.ne de bonis deminui paterentur priusquam Fundanio debitum solutum esset,
id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:tamquam debito fraudetur,
id. Or. 53, 178:ex quibus unum haec epistula in debitum solvet,
will pay a debt with one, Sen. Ep. 7, 10:reddere,
to repay, Col. 10, pr. 1.Prov.:II. A.animan debere,
to be over head and ears in debt, Ter. Ph. 4, 3, 56 ("Graecum proverbium, kai autên tên psuchên opheilei," Don.).To owe, i. e. to be bound or under obligation to render, pay, etc., something (for syn. cf.: necesse est, oportet, cogo, decet, opus est, par est, meum, tuum... alicujus est).1.In gen.a.Act.(α).with acc.:(β).ego hoc tibi pro servitio debeo,
Ter. Andr. 4, 1, 51:quo etiam majorem ei res publica gratiam debet,
Cic. Phil. 2, 11, 27; so,gratiam,
Sall. J. 110; cf. no. b:videris patriae hoc munus debere,
Cic. Leg. 1, 25:si fidem debet tutor,
Quint. 5, 10, 73 (acc. to Cic. Top. 10, 42, si tutor fidem praestare debet); cf. no. b:dies longa videtur opus debentibus,
Hor. Ep. 1, 1, 21:quos mundo debes oculos,
Ov. M. 4, 197:debueram patriae poenas odiisque meorum,
Verg. A. 10, 853; cf. Ov. M. 6, 538; id. F. 5, 648:juvenem nil jam caelestibus ullis debentem,
Verg. A. 11, 51; cf. Sil. 15, 371: navis, quae tibi creditum Debes Vergilium finibus Atticis, Hor. Od. 1, 3, 6; Ov. M. 1, 481 sq.:Turnum debent haec jam mihi sacra,
Verg. A. 12, 317 Wagn. N. cr.; cf. id. ib. 11, 179:isti tibi quid homines debent?
i. e. what business have you with those men? Plaut. Trin. 4, 2, 51; cf. infra b fin. —With inf., to be bound, in duty bound to do something; I ought, must, should, etc., do it (in class. prose always in the sense of moral necessity; in the poets sometimes for necesse est):b.debetis velle quae velimus,
Plaut. Am. prol. 39:num ferre contra patriam arma illi cum Coriolano debuerunt?
Cic. Lael. 11:multo illa gravius aestimare debere,
Caes. B. G. 7, 14 fin.:Africam forte Tubero obtinere debebat,
id. B. C. 1, 30:debes hoc etiam rescribere,
Hor. Ep. 1, 3, 30 et saep.:ut agri vastari, oppida expugnari non debuerint, Caes, B. G. 1, 11: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc.,
id. ib. 7, 19 fin.:scriptor... inter perfectos veteresque referri debet, etc.,
Hor. Ep. 2, 1, 37 (for which ib. 41: inter quos referendus erit? cf. also ultima semper Exspectanda dies homini;dicique beatus Ante obitum nemo debet,
Ov. M. 3, 137):ut jam nunc dicat, jam nunc debentia dici,
Hor. A. P. 43 et saep.— Poet. for necesse est, oportet, it is necessary, it must needs (so almost everywhere in Lucret.):omnia debet enim cibus integrare novando et fulcire cibus, etc.,
Lucr. 2, 1146; 3, 188; 4, 61; 1, 232 Munro.—Pass., to be due or owing:(α).Veneri jam et Libero reliquum tempus deberi arbitrabatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11:quanta his (sc. dis) gratia debeatur,
id. Fin. 3, 22, 73; id. Q. Fr. 1, 1, 9 fin.:honores non ex merito, sed quasi debitos repetere,
Sall. J. 85, 37 et saep.:persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!
Verg. A. 2, 538:debita quam sulcis committas semina,
id. G. 1, 223; Prop. 1, 6, 17; 2, 28, 60 (3, 26, 14 M.):debitae Nymphis opifex coronae,
Hor. Od. 3, 27, 30:calentem debita sparges lacrima favillam,
id. ib. 2, 6, 23; Prop. 3, 7, 9 (4, 6, 9 M.):soli mihi Pallas debetur,
Verg. A. 10, 443 et saep.:quid tibi istic debetur?
what business have you there? Plaut. Mil. 2, 5, 18; id. Truc. 2, 2, 8; id. Rud. 1, 1, 34; cf. supra, a.—Hence, Dēbĭtum, i, n., what is due, debt, duty, obligation (post-Aug. and rare):2.velut omni vitae debito liberatus,
Curt. 10, 5, 3:nepotum nutriendorum,
Val. Max. 2, 9, 1:non secundum gratiam, sed secundum debitum,
Vulg. Rom. 4, 4; 1 Cor. 7, 3:solvere debito,
to free from obligation, Sen. Ben. 6, 4, 1.—Poet. (esp. in Verg.) and in post-Aug. prose like the Gr. opheilô and ophliskanô.a.To owe, i. e. to be bound or destined by fate or by nature (v. Lidd. and Scott sub. opheilô, no. 3).(α).Act.. urbem et jam cerno Phrygios debere nepotes, i. e. are destined to found, Ov. M. 15, 444:(β).debet multas hic legibus aevi (i. e. fato) Ante suam mortes,
Luc. 2, 82; cf. id. 6, 530.—More usually,pass., to be due i. e. to be destined:b.cui regnum Italiae Romanaque tellus Debentur,
Verg. A. 4, 276; cf. id. ib. 3, 184; 7, 120;145: indigetem Aeneam scis Deberi caelo,
id. ib. 12, 795:animae, quibus altera fato Corpora debentur,
id. ib. 6, 714:sors ista senectae Debita erat nostrae,
id. ib. 11, 166:fatis debitus Arruns,
i. e. devoted to death, id. ib. 11, 759:dum bello Argolici vastabant Pergama reges Debita casurasque inimicis ignibus arces,
id. ib. 8, 375 (" fataliter ad exitium destinata," Serv.); cf. so absol.:tempora Parcae debita complerant,
id. ib. 9, 108:morbo naturae debitum reddiderunt,
Nep. Reg. 1 fin.: DEBITVM NATVRAE PERSOLVIT, etc., Inscr. Orell. no. 3453;and simply DEBITVM PERSOLVIT,
id. ib. no. 4482.—So, because what one is destined by the fates to suffer is regarded as his debt (ophliskanein gelôta tini):B. (α).tu nisi ventis debes ludibrium, cave,
Hor. Od. 1, 14, 16.With acc.:(β).ut hoc summum beneficium Q. Maximo debuerim,
Cic. de Or. 1, 26, 121; so magna beneficia mihi, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12;qui mihi laudem illam eo minus deberet,
Cic. Att. 1, 14, 3:me paene plus tibi quam ipsi Miloni debiturum,
id. Fam. 2, 6 fin.; cf. id. Planc. 28;and quantum cuique deberet,
Nep. Epam. 3 fin.; Plin. Pan. 30, 1 et saep.:o cui debere salutem Confiteor,
Ov. M. 7, 164;so vitam,
id. Pont. 4, 5, 31;and in a like sense: se,
id. M. 7, 48; 2, 644; so,in a bad sense, hoc quoque Tarquinio debebimus,
id. Fast. 2, 825. —Absol., to be indebted, obliged, under obligation to one:C.verum fac me multis debere, et in iis Plancio, etc.,
Cic. Planc. 28; cf.with a clause: tibi nos debere fatemur, quod, etc.,
Ov. M. 4, 76.To continue to owe something; i. e. to withhold, keep back:quod praesenti tibi non tribueram, id absenti debere non potui,
Cic. Fam. 7, 19, init. —So pass.:sic enim diximus, et tibi hoc video non posse debere,
id. Tusc. 2, 27, 67 fin.
См. также в других словарях:
render — [ren′dər] vt. [ME rendren < OFr rendre < VL * rendere, for L reddere, to restore < re(d) , back + dare, to give: see DATE1] 1. to give, hand over, deliver, present, or submit, as for approval, consideration, payment, etc. [to render an… … English World dictionary
render — /ˈrɛndə / (say renduh) verb (t) 1. to make or cause (a person or thing) to be or become as specified: to render someone helpless. 2. to do; perform: to render a service. 3. to furnish: to render aid. 4. to exhibit or show (obedience, attention,… …
Render unto Caesar... — Render unto Caesar… is the beginning of a phrase attributed to Jesus in the synoptic gospels which reads in full, “Render unto Caesar the things which are Caesar’s, and unto God the things that are God’s” (“ Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ … Wikipedia
render — ren·der / ren dər/ vt 1: to transmit to another: deliver 2: to furnish for consideration, approval, or information: as a: hand down … Law dictionary
Render — Ren der (r?n d?r), v. t. [imp. & p. p. {Rendered} ( d?rd);p. pr. & vb. n. {Rendering}.] [F. rendre, LL. rendre, fr. L. reddere; pref. red , re , re + dare to give. See {Date}time, and cf. {Reddition}, {Rent}.] 1. To return; to pay back; to… … The Collaborative International Dictionary of English
render — [v1] contribute cede, deliver, distribute, exchange, furnish, give, give back, give up, hand over, impart, make available, make restitution, minister, part with, pay, pay back, present, provide, relinquish, repay, restore, return, show, submit,… … New thesaurus
render — early 14c., to repeat, from O.Fr. rendre give back, present, yield, from V.L. *rendere (formed on analogy of its antonym, prendre to take ), from L. reddere give back, return, restore, from re back + comb. form of dare to give (see DATE (Cf.… … Etymology dictionary
render up — index abandon (relinquish), restore (return), surrender (give back) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 … Law dictionary
render — ► VERB 1) provide or give (a service, help, etc.). 2) submit for inspection, consideration, or payment. 3) literary hand over; surrender. 4) cause to be or become. 5) represent, interpret, or perform artistically. 6) translate. 7) … English terms dictionary
render — render1 renderable, adj. renderer, n. /ren deuhr/, v.t. 1. to cause to be or become; make: to render someone helpless. 2. to do; perform: to render a service. 3. to furnish; provide: to render aid. 4. to exhibit or show ( … Universalium
render — I ren•der [[t]ˈrɛn dər[/t]] v. t. 1) to cause to be or become; make 2) to do; perform 3) to furnish; provide: to render aid[/ex] 4) to exhibit or show (obedience, attention, etc.) 5) to present for approval, payment, etc 6) to pay as due (a tax,… … From formal English to slang